می‌خواهیم راجع به یکی از روش‌هایی صحبت کنیم که قدمت آن به بیش از دو قرن پیش برمی‌گردد. زهکشی یکی از روش‌هایی است که در اراضی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب خواهیم آموخت زهکشی چیست و انواع روشهای زهکشی را بررسی میکنیم.
زهکشی چیست؟
ممکن استگاهی زمین به علت بارندگی، آبیاری و یا هر دلیل دیگری از آب بیش از حد پر شود. در این شرایط، برای خارج کردن آب باقی مانده از زمین از روشی به نام زهکشی استفاده می‌شود. معنی لغوی زهکشی، خشکاندن آب زمین است. زمین‌هایی که سطح ایستایی بالایی دارند، باید طی عملیات زهکشی، آب از آن خارج شود تا بعد از ساخت ساختمان و بنا، نفوذ آب و رطوبت منجر به آسیب به ساختمان نشود. حال که می‌دانیم زهکشی زمین چیست، در ادامه انواع آن را توضیح می‌دهیم.
انواع زهکشی
روشهای زهکشی انواع مختلفی دارد که در ادامه انواع روشهای زهکشی آب‌های سطحی، به شیوه‌های زهکش روباز یا زهکشی سطحی، زهکش لوله‌ای، زهکش لانه موشی، زهکش عمودی، زهکش حائل و.. را با هم بررسی میکنیم و توضیح می‌دهیم که زهکشی خاک چیست و چگونه انجام می‌شود؟
زهکشی روباز
یکی از انواع زهکشی‌ها، زهکشی روباز است. در این روش، کانال آبیاری در ارتفاع و کانال زهکشی در عمق قرار می‌گیرد. همچنین، کانال در این روش دارای مقطعی ذوزنقه‌ای است.
زهکشی لوله‌ای
یکی دیگر از انواع سیستم های زهکشی، زهکش لوله‌ای است، که سه نوع سفالی، سیمانی و پلاستیکی دارد.
– در روش سیمانی، لوله‌ها با قطرهای متفاوت و طول ۳۰ سانتیمتری وجود دارند که اکثراً مشبک هستند. درصورتی که این زهکش، در خاک‌های دارای سولفات مورد استفاده قرار بگیرد، بایستی لوله‌های سیمانی نیز ضد سولفات باشند.
– زهکش لوله‌ای سفالی، دارای قطرهای ۵،۶،۸، ۱۰ و ۲۰ سانتیمتری است که مقاومت بالایی در برابر واکنش‌های شیمیایی دارد.
– در نهایت، لوله‌های پلاستیکی که از جنس پی‌وی‌سی و پلی‌اتیلن بوده، دو نوع صاف و موجدار دارد. بسته به شرایط، بایستی حدود ۲۰ درصد از قطر لوله‌های موجدار از لوله‌های صاف بالاتر باشد تا افتی که موج‌های لوله ایجاد می‌کند، مشکل ساز نشود. طول این نوع لوله‌ها ۱۰۰ متر است.
زهکش لانه موشی (Mole drian)
این نوع زهکش، نوعی تونل زیرزمینی است. زهکش لانه موشی، به صورت یک قیف مخروطی در خاک درست شده که معمولاً در موادی کاربرد دارد که دارای مواد آلی بسیار است.
زهکش عمودی (چاه)
زهکش عمودی یا چاه، همانطور که از اسمش مشخص است، مانند یک چاهی بوده که به تعداد مختلف در منطقه کار گذاشته می‌شود. هر چه تعداد این چاه‌ها بالاتر باشد، اثر زهکشی بیشتر خواهد بود. در این نوع زهکشی، پس از جمع شدن آب در چاه، آن را مکش کرده و به یک محل مناسبی منتقل می‌کنند. این عمل را (Dewatering) می‌نامند.
زهکشی حائل
تصور کنید دو قطعه زمین در مجاور هم دارید که می‌خواهید آبی که وارد یکی از زمین‌ها شده، وارد زمین دیگر نشود. در این زمان، از زهکش حائل استفاده می‌کنند. این زهکش در عمق معمولا ۲ تا ۲/۵ متر است که به صورت کانالی عمود بر آب زیرزمینی قرار می‌گیرد.
چگونه زهکشی کنیم؟
در محل‌هایی که آب سطحی با شیب مناسبی از ساختمان دور می‌شود، نیازی به زهکشی نیست. اما از آن جایی که، بسیاری از ساختمان‌ها در محل مطلوبی ساخته نمی‌شوند، بنابراین بایستی با استفاده از زهکشی مناسب، آب اضافی را از سمت ساختمان خارج کرد. در این شرایط معمولاً از لوله‌های سفالی یا لوله‌های سیمانی استفاده می‌کنند.
در ابتدا با حفر کانال‌هایی که ارتفاع آن بستگی به نوع خاک دارد، چاه‌هایی با ارتفاع حدود ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر برای خاک‌های سنگین و حدود ۹۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر برای خاک‌های سبک ساخته می‌شود. قطر داخلی این لوله‌های زهکشی، برای زهکشی فرعی در اندازه ۶/۵ تا ۷/۵ و برای زهکشی اصلی حدود ۷/۵ تا ۱۰ سانتیمتر است. به این ترتیب، لوله‌ها را در کف کانال به هم متصل کرده که لوله‌ها آب را از طریق جداره خود جذب می‌کنند. سپس روی آن‌ها به عنوان فیلتر، قلوه‌سنگ درشت می‌ریزند و در نهایت زهکشی را به رودخانه یا فاضلاب هدایت می‌کنند.
روشهای زهکشی
۵ روش زهکشی وجود دارد که هر‌کدام را با توجه به نوع زمین و نحوه اتصال زهکش، انتخاب می‌کنند. روشهای زهکشی شامل طبیعی، خندقی، جناقی، بادبزنی و شبکه‌ای است.
در روش طبیعی، لوله‌ها با اتصالات متناوب با گودی، به زهکش اصلی متصل می‌شوند که از آن بیشتر در زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود. بنابراین، بهترین روش زهکشی برای زمین‌های کشاورزی ، روش طبیعی است.
_ در روش خندقی، زهکش‌ها در یک یا چند طرف در اطراف ساختمان قرار می‌گیرند، سئس جریان آب را قطع کرده و به زهکش اصلی می‌رسانند.
_ در روش زهکشی جناقی، لوله‌های فرعی با توجه به شیب زمین معمولاً با زاویه کمی به زهکش اصلی متصل می‌شوند
_ در روش بادبزنی، همانطور که از اسمش پیداست زهکش‌ها به صورت بادبزن دراطراف ساختمان قرار می‌گیرند. این روش سخت‌ترین روش زهکشی است.
_ زهکش شبکه‌ای نیز، زهکش‌های فرعی و اصلی را به صورت شبکه‌ای مستطیلی قرار داده که زهکش‌های فرعی در یک طرف به زهکش اصلی متصل می‌شود.
لوله‌های زهکش
لوله‌های زهکش با پوششی که دارند می‌توانند به سرعت آب را از جایی که ممکن است به بنا یا ساختمان آسیب برساند، خارج کنند. انواع لوله‌های زهکش شامل موارد زیر است:
- لوله زهکشی مشبک
- لوله زهکشی پلی اتیلن
- لوله زهکشی پی وی سی
- لوله زهکشی پی وی سی الیاف دار
- لوله زهکشی خرطومی
- لوله زهکشی کاروگیت
شیارهای زهکشی
برای ایجاد شیار و سوارخ کاری لوله‌های زهکشی، باید شرایط محیط را بررسی کرد. شرایط آب و هوایی نیز در نصب لوله تاثیرگذار است. سوراخ کاری و ایجاد شیارهای زهکشی در این لوله‌ها باید توسط فردی کار بلد انجام شود. این کار به دنبال یک سری تست‌های اولیه مثل تست آبکش، تست استحکام، تست فشار، وضعیت ابعاد و … صورت می‌گیرد. .
در این مطلب با هم انواع روشهای زهکشی و لوله‌های آن را بررسی کردیم، پاسخ سوال زهکشی یعنی چه را دادیم، ضرورت انجام زهکشی را به خصوص در مناطقی که در معرض تخریب توسط آب‌های زیرزمینی هستند، دانستیم. در بخش کوتاهی هم درباره اینکه شبکه زهکشی چیست توضیحاتی دادیم. نظر شما راجع به زهکشی چیست؟ در صورتی که سؤالی دارید، همین حالا با لوله انلاین تماس بگیرید.
مهمترین فواید زهکشی :
از دیگر فواید زهکشی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
۱-کنترل و جلوگیری از ماندابی شدن زمین
۲ -کنترل و جلوگیری از شور شدن زمین
۳- جلوگیری از فرسایش
۴- کنترل سیل
۵-حفاظت از محیط زیست
۶- سلامت و بهداشت عمومی
۷-حفاظت از ساختمان ها و تاسیسات عمومی
۸ -توسعه روستایی و امنیت غذایی
معایب زهکشی :
از مهمترین معایب زهکشی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- هزینه بر بودن مطالعه و اجرا
- شستن و خروج بعضی از املاح مفید خاک به همراه املاح مضر
- ازبین رفتن علفهای طبیعی منطقه
- ازبین بردن اکوسیستم طبیعی منطقه به علت کم کردن رطوبت و در نتیجه غیر قابل زیست شدن آن منطقه برای بعضی از موجودات مانند پرندگان به علت کم شدن رطوبت
- اشغال بخشی از زمین زراعی و تقسیم زمین به قطعات جداگانه
- افزایش خطر آتش سوزی
چنانچه در حوزه کاری خود به مشکلی برخورد کرده‌اید و در جستجوی فرد و یا شرکت‌های توانمند برای حل مشکلتان هستید می توانید باعضویت در سامانه گلوپ و ثبت مشکل خود با این افراد و شرکت ها ارتباط برقرار کنید.
برای مشاهده مطالب بیشتر به گلوپ پلاس مراجعه فرمایید.